• പി എഫ് മാത്യൂസ്

രണ്ട് രംഗങ്ങള്‍ വിവരിച്ചുകൊണ്ട് നേരെ വിഷയത്തിലേക്ക് കടക്കാം. ജെര്‍സി കൊസിന്‍സ്‌കിയുടെ 'ബീയിംഗ് ദേര്‍' എന്ന നോവലിനെ അടിസ്ഥാനമാക്കി 1979-ല്‍ ഹോളിവുഡില്‍ ഹാല്‍ ആഷ്ബി എന്ന സംവിധായകന്‍ ചെയ്ത ഒരു സിനിമയുണ്ട്. ആ സിനിമയിലെ ഒരു രംഗം വിവരിക്കാം. മുഖ്യകഥാപാത്രമായ ചാന്‍സ് വലിയൊരു ധനാഢ്യന്റെ വീട്ടിലെ തോട്ടക്കാരനാണ്. അയാളുടെ ജീവിതം എല്ലാ ദിവസവും ഒരേ പോലെയാണ്. ഇന്നത്തെ പോലെ തന്നെ നാളെയും മറ്റന്നാളും എല്ലാം. അങ്ങനെയിരിക്കെ ആ വീടിന്റെ ഉടമസ്ഥന്‍ മരിക്കുകയും ചാന്‍സിനെ പുറത്താക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

ചാന്‍സിനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം പുറംലോകം എന്നത് അയാള്‍ കാണുന്ന ടെലിവിഷനാണ്. അയാള്‍ക്ക് ഇഷ്ടപ്പെടാത്ത എന്തെങ്കിലും ടിവിയില്‍ വന്നാല്‍ അയാള്‍ റിമോട്ട് എടുത്ത് ആ കാഴ്ച റദ്ദാക്കിക്കളയും. അങ്ങനെയൊരു മനുഷ്യന്‍ പുറംലോകത്തേക്ക് കടന്നപ്പോള്‍ പുറത്ത് വളരെ രാക്ഷസീയാകാരം പൂണ്ടുനില്‍ക്കുന്ന വാഹനങ്ങളുടെ വരവ് കണ്ടു ആകെ പേടിച്ചുപോകുന്നു. പുറംലോകത്തെ സ്വീകരിക്കാന്‍ അയാള്‍ക്ക് സാധിക്കുന്നില്ല. അങ്ങനെ പോയിക്കൊണ്ടിരിക്കുമ്പോള്‍ അയാള്‍ കറുത്ത വര്‍ഗക്കാരുടെ ഒരു കോളനിയില്‍ എത്തി.

അവിടെ ഒരു കലാപത്തിന്റെ വട്ടം കൂട്ടല്‍ നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു. അതിനിടയില്‍ പെട്ടുപോയ ചാന്‍സിന്റെ നേരെ രണ്ട് അക്രമികള്‍ പാഞ്ഞടുത്തു. പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനു പകരം അദ്ദേഹം ചെയ്യുന്നത് ബാഗില്‍ നിന്ന് ടിവിയുടെ റിമോട്ട് കണ്‍ട്രോള്‍ വലിച്ചെടുത്ത് ബട്ടണ്‍ അമര്‍ത്തുകയാണ്. പക്ഷേ കാഴ്ച മാറുന്നില്ല. അദ്ദേഹം അമ്പരന്നുപോയി. ഈ കാഴ്ച മാറാത്തത് എന്താണ് എന്നോര്‍ത്ത് അന്തംവിട്ട് നില്‍ക്കുമ്പോള്‍ അക്രമികള്‍ വന്ന് ചാന്‍സിനെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു. ഇതാണ് ഒരു രംഗം.

രണ്ടാമത്തെ രംഗം എന്റെ കുട്ടിക്കാലത്തു നിന്നാണ്. സ്‌കൂളില്‍ പഠിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന സമയത്ത് കതൃക്കടവിലുള്ള വിജ്ഞാനോദയം വായനശാലയില്‍ ഞങ്ങള്‍ പതിവായി പോകുമായിരുന്നു. ഒരു ലൈബ്രേറിയന്‍ അവിടെ ഉണ്ടായിരുന്നു. കൂലിപ്പണിക്ക് പോയി ബാക്കിവരുന്ന സമയത്ത് അദ്ദേഹം ലൈബ്രറിയില്‍ വന്നിരിക്കും, പുസ്തകങ്ങള്‍ എടുത്തു തരും. ഞാന്‍ അന്നുവരെ എടുത്തു കൊണ്ടിരുന്നത് മുട്ടത്തു വര്‍ക്കിയും കാനം ഇ ജെയും കോട്ടയം പുഷ്പനാഥും പോലുള്ളവരുടെ കൃതികള്‍ ആയിരുന്നു. അക്കാലത്ത് അദ്ദേഹം ദസ്തയെവ്‌സ്‌കിയുടെ ഒരു പുസ്തകം എടുത്തു തന്ന് ഇതൊന്നു വായിച്ചു നോക്കൂ എന്ന് പറഞ്ഞു.

അങ്ങനെയാണ് ആദ്യമായി ഗൗരവമുള്ള ഒരു സാഹിത്യകൃതി വായിക്കാന്‍ തുടങ്ങുന്നത്. അതൊരു വലിയ വാതില്‍ തുറന്നു കിട്ടുന്നതുപോലെയാണ് തോന്നിയത്. ആ വാതിലിലൂടെ ഫ്രോയിഡിനെയും നീചെയെയും യുംഗിനെയും ഒക്കെ പരിചയപ്പെടാന്‍ തുടങ്ങി. അതിനുശേഷം കലൂരിലുള്ള സഹൃദയ ലൈബ്രറിയില്‍ വന്നു. അവിടെയും ലൈബ്രേറിയന്മാരായ കുറെ സുഹൃത്തുക്കളെ കിട്ടി. അവരെ അധ്യാപകരെന്നോ സഹോദരങ്ങളെന്നോ പറയാനാണ് തോന്നുന്നത്. ആ വലയം വലുതായി കൊണ്ടിരുന്നു. പിന്നീട് ചാവറ കള്‍ച്ചറല്‍ സെന്റര്‍ ഉള്‍പ്പെടെ മറ്റു ലൈബ്രറികളിലെ ലൈബ്രേറിയന്മാരെയും പരിചയപ്പെട്ടു. അവരെല്ലാം ചേര്‍ന്ന ഒരു ആവാസവ്യവസ്ഥയിലാണ് ഞാന്‍ വളര്‍ന്നുവന്നത് എന്ന് എനിക്ക് തോന്നാറുണ്ട്.

ഈ രണ്ടു രംഗങ്ങള്‍ തമ്മില്‍ താരതമ്യം ചെയ്യാം. അന്നത്തെ വായനയുടെ പ്രത്യേകത സാമൂഹ്യമായ ബന്ധങ്ങള്‍ ശക്തിപ്പെടുത്താന്‍ അത് ഉപയോഗപ്പെട്ടിരുന്നു എന്നുള്ളതാണ്. നമുക്ക് ചുറ്റുമുള്ള സമൂഹവുമായിട്ടുള്ള ഒരു അടുപ്പം. ഗ്രന്ഥശാല പ്രസ്ഥാനം ശക്തമായി വന്നുതുടങ്ങിയ ഒരു കാലമായിരുന്നു അത്. ഇന്ന് അതിന്റെ അവസ്ഥയൊക്കെ വളരെ ദയനീയമാണെന്ന് എല്ലാവര്‍ക്കും അറിയാം. ഗ്രന്ഥശാലകള്‍ ഉണ്ടെങ്കിലും ഈ കൂട്ടായ്മകളോ അതിന്റെ വളര്‍ച്ചയോ ഉണ്ടായിട്ടില്ല. അത് ഓരോ രാഷ്ട്രീയ കക്ഷികള്‍ ഹൈജാക്ക് ചെയ്തു കൊണ്ടുപോവുകയാണ് ചെയ്തത്. പിഎം ശ്രീ പോലുള്ള പദ്ധതിയൊക്കെ വരുമ്പോള്‍ ആദ്യം ചര്‍ച്ച ചെയ്യപ്പെടേണ്ടിയിരുന്നത് ഗ്രന്ഥശാലകളിലായിരുന്നു.

അതിനുള്ള സാധ്യതകള്‍ ഇന്ന് അവിടെയില്ല. സംവാദാത്മകമായ ഒരു അന്തരീക്ഷം ഇന്നത്തെ വായനശാലകളില്‍ ഇല്ലാതെയായിപ്പോയി. നമ്മുടെ വായന അനലോഗില്‍ നിന്ന് ഡിജിറ്റലിലേക്ക് മാറിയതാണ് ഇവിടെ സംഭവിച്ചിരിക്കുന്ന വ്യത്യാസം എന്ന് തോന്നുന്നു. മനുഷ്യരുമായിട്ടുള്ള ഇടപഴകലുകളും ബന്ധങ്ങളിലെ ഇഴയടുപ്പങ്ങളും ഇല്ലാതാകുന്നുണ്ടോ എന്ന് സംശയമുണ്ട്. ഭൂതകാലത്തേക്ക് പോകണം എന്ന് ഭൂതകാല കുളിരുള്ള ഒരു വൃദ്ധമനസ്സോടെ പറയുകയാണ് എന്ന് തെറ്റിദ്ധരിക്കേണ്ട. പിന്നോട്ടുള്ള ഒരു തിരിച്ചുപോക്ക് സാധ്യമല്ല എന്ന് നമുക്കെല്ലാം അറിയാം.

പുതിയ വായന, യന്ത്രത്തിന്റെ സഹായത്തോടുകൂടിയുള്ള വായനയാണ്. യന്ത്രങ്ങള്‍ മനുഷ്യജീവിതത്തിന്റെ തുടക്കം മുതല്‍ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്. മനുഷ്യശരീരത്തിന്റെ എക്സ്റ്റന്‍ഷനാണ് യന്ത്രങ്ങള്‍ എന്ന് മാര്‍ഷല്‍ മക്‌ലുഹാന്‍ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ടല്ലോ. കാലിന്റെ എക്സ്റ്റന്‍ഷനാണ് ചക്രവും വണ്ടികളും. കല്ല് കൂര്‍പ്പിച്ച് ആയുധമാക്കുമ്പോള്‍ അതൊരു യന്ത്രമായിത്തീരുകയാണ്. ഒരു കുട്ടി പ്രകൃതിയില്‍നിന്ന് യന്ത്രത്തിലേക്ക് തന്റെ കളിപ്പാട്ടത്തിലൂടെ കടക്കുന്നു. ഓരോ യന്ത്രങ്ങളുടെ കണ്ടുപിടുത്തവും മനുഷ്യന്റെ സംസ്‌കാരത്തെ മറ്റൊരു തലത്തിലേക്ക് വളര്‍ത്തിക്കൊണ്ടുവന്നു എന്ന വസ്തുത നമുക്ക് മറക്കാനാവില്ല. അച്ചടി വരുന്നതിനു മുമ്പുള്ള മനുഷ്യനല്ല അച്ചടിക്കുശേഷം ഉണ്ടായത്. ടെലിവിഷന്‍ പ്രചാരത്തില്‍ വന്നതിനുശേഷം ഉള്ള ആളുകള്‍ അവരുടെ മുമ്പുള്ള ആളുകളില്‍ നിന്ന് തികച്ചും വ്യത്യസ്തരാണ്. അവരുടെ വസ്ത്രധാരണം, പെരുമാറ്റം, ബാല്യം, കൗമാരം എന്നിവയെല്ലാം വ്യത്യസ്തമാണ്. ജീവിതം അപ്പാടെ മാറിയിട്ടുണ്ട്.

പക്ഷേ, മൊബൈല്‍ ഫോണ്‍ വന്നപ്പോള്‍ ഒരു വ്യത്യാസം സംഭവിച്ചു. പണ്ട് റേഡിയോ നാടകം കേള്‍ക്കാന്‍ റേഡിയോയ്ക്ക് ചുറ്റും ആളുകള്‍ ഒപ്പം കൂടിയിരുന്നു. അതുപോലെ ചലച്ചിത്രഗാനങ്ങള്‍ കേള്‍ക്കാനും. മനുഷ്യരുടെ കൂട്ടംകൂടല്‍ ഉണ്ടായിരുന്നു. പരസ്പരം കാണുകയും വിനിമയം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു അവസ്ഥ ഉണ്ടായിരുന്നു. ടെലിവിഷനും അതേ അവസ്ഥ ഉണ്ടായിരുന്നു. പക്ഷേ മൊബൈല്‍ ഫോണ്‍ വന്നപ്പോള്‍ ഈ അവസ്ഥയില്‍ നിന്ന് വലിയൊരു മാറ്റം വന്നു. മനുഷ്യന്‍ ചുരുങ്ങാന്‍ തുടങ്ങി. ഫോണിനോളം ചുരുങ്ങി.

ഈ വര്‍ഷം നെറ്റ്ഫ്‌ളിക്‌സില്‍ അഡോളസന്‍സ് എന്നൊരു സീരീസ് ഉണ്ടായിരുന്നു. 13 വയസ്സുള്ള ഒരു കുട്ടി തന്റെ സഹപാഠിയായ ഒരു പെണ്‍കുട്ടിയെ കൊന്നുകളയുന്നതാണ് വിഷയം. താനാണ് കൊല ചെയ്തതെന്ന് അവന്‍ അവസാനം വരെ സമ്മതിക്കുന്നില്ല. 13 വയസ്സുള്ള ഒരു കുട്ടിക്ക് എങ്ങനെ കൊല ചെയ്യാന്‍ സാധിക്കുന്നു? സീരീസിന്റെ അവസാനം ആ കുട്ടിയുടെ മാതാപിതാക്കള്‍ സംസാരിക്കുന്ന ഒരു രംഗമുണ്ട്. സ്‌കൂളില്‍ നിന്ന് വന്നാല്‍ ഈ കുട്ടി ഫോണും കമ്പ്യൂട്ടറും ഉള്ള തന്റെ മുറിയില്‍ കയറി വാതില്‍ അടയ്ക്കുന്നു, അതിനുശേഷം അവനെ ഇവര്‍ കാണുകയില്ല. ആഹാരം കഴിക്കാന്‍ നേരത്ത് പോലും ഇവരുടെ കണ്‍മുന്നിലേക്ക് ആ കുട്ടി വരുന്നില്ല. കൂട്ടായ്മയില്‍ നിന്ന് അകന്ന് അവനവനിലേക്ക് ചുരുങ്ങുന്ന ഒരു അവസ്ഥ ഇന്ന് നമ്മുടെ സമൂഹത്തില്‍ ഉണ്ട്. ഇത് എല്ലാവര്‍ക്കും അറിയാവുന്ന കാര്യമാണ്. പക്ഷേ എങ്ങനെ ഇതിനെ കൈകാര്യം ചെയ്യും എന്ന് നമുക്കറിയില്ല.

അനലോഗില്‍ നിന്ന് ഡിജിറ്റലിലേക്ക് മാറിയപ്പോള്‍ വിവരങ്ങളുടെ ഒരു മഹാപ്രളയം തന്നെ ഉണ്ടായി എന്നത് നമുക്കറിയാം. താങ്ങാന്‍ പറ്റാത്തത്ര വിവരങ്ങള്‍. വായന കണ്ണുകളില്‍ നിന്ന് കാതുകളിലേക്ക് മാറി. പല വലിയ ഗ്രന്ഥങ്ങളും നമുക്ക് കേള്‍ക്കാവുന്ന അവസ്ഥയിലേക്ക് എത്തിയിരിക്കുന്നു. സമയമില്ലാത്ത ആളുകള്‍ കാറോടിക്കുമ്പോഴും മറ്റും പുസ്തകങ്ങള്‍ കേള്‍ക്കാന്‍ തുടങ്ങി. പണ്ട് പുസ്തകങ്ങള്‍ വായിക്കാന്‍ സമയം കിട്ടാത്തവര്‍, അല്ലെങ്കില്‍ താല്‍പര്യം ഇല്ലാത്തവര്‍ ഇന്ന് വലിയ വായനക്കാരായി മാറി എന്നത് നല്ലൊരു കാര്യമായി തോന്നുന്നു. വായനയിലേക്ക് കാതുകള്‍ കടന്നുവന്നു. വായനയുടെ ലോകത്തേക്ക് യന്ത്രങ്ങള്‍ കടന്നുവരാന്‍ തുടങ്ങിയിട്ട് ഏറെക്കാലമായി. തൊണ്ണൂറുകളുടെ തുടക്കത്തിലാണ് ആദ്യത്തെ സ്മാര്‍ട്ട്‌ഫോണ്‍ വരുന്നത്. അന്നത്തെ സ്മാര്‍ട്ട് ഫോണിന് ഏകദേശം അരക്കിലോ ഭാരമുണ്ടായിരുന്നു. അവിടെ നിന്നുള്ള വികാസം മനുഷ്യന്റെ ഭാവനയെക്കാള്‍ വേഗത്തിലായിരുന്നു. 2007-ല്‍ ആപ്പിള്‍ ഐഫോണ്‍ രംഗത്ത് വന്നു. മൗസിനും കീബോര്‍ഡിനും പകരം മള്‍ട്ടി ടച്ച് സാധ്യമായി. ആന്‍ഡ്രോയിഡ് ഇറങ്ങി.

പക്ഷേ ഇലക്‌ട്രോണിക് വായന എന്നത് മനുഷ്യന്റെ സങ്കല്‍പ്പത്തില്‍ അതിനു മുമ്പേ ഉണ്ടായിരുന്നു. 1930 കളില്‍ തന്നെ ഇ-വായനയെക്കുറിച്ച് ആലോചിച്ചിരുന്നു. പക്ഷേ അത് പ്രാവര്‍ത്തികമായത് രണ്ടായിരത്തോട് അടുപ്പിച്ചാണ്. 2004 ഓടുകൂടി സോണി ഈ റീഡര്‍ രംഗത്ത് വന്നു. എന്നിട്ടും ശക്തമായില്ല. 2007-ല്‍ ആമസോണ്‍ കിന്റില്‍ ഇറക്കിയപ്പോഴാണ് ഇ-റീഡിങ് വലിയ പ്രചാരം നേടിയത്. 2010-ല്‍ ആപ്പിള്‍ ഐപാഡുകള്‍ അവതരിപ്പിച്ചതോടെ ലോകത്തെ മുഴുവന്‍ പ്രസാധകരും ആപ്പിളുമായി സഹകരിക്കുകയും പുസ്തകങ്ങളെല്ലാം ഇലക്‌ട്രോണിക് കടലാസില്‍ വായിക്കുവാനുള്ള അവസരം നമുക്ക് ലഭിക്കുകയും ചെയ്തു. പിന്നീടുള്ള വളര്‍ച്ച അദ്ഭുതകരമാണെന്ന് നമുക്കറിയാം.

ചാറ്റ് ജിപിടിയും ജെമിനിയും ഒക്കെ വന്നതിനുശേഷം വിവരങ്ങളുടെ ഒരു കുത്തൊഴുക്ക് തന്നെ ഉണ്ടാകുന്നുണ്ട്. നമ്മുടെ തലച്ചോറിന് സംസ്‌കരിക്കാന്‍ സാധിക്കുന്നതിനേക്കാള്‍ വിവരങ്ങള്‍ കൊണ്ട് നിറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ഒരു അവസ്ഥയിലാണ് നാമിപ്പോള്‍. തലച്ചോറില്‍ ഒരു അടുക്കള പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നില്ല. വിവരങ്ങള്‍ സംസ്‌കരിച്ച് പുതിയൊരു ആശയം ഉണ്ടാക്കാന്‍ സാധിക്കുന്നില്ല. ഫലപ്രദമല്ലാത്ത വിവരങ്ങള്‍ ശേഖരിച്ചുവയ്ക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് പണ്ട് വിജയന്‍ മാഷ് പറഞ്ഞിട്ടുണ്ടല്ലോ. ഒരിക്കലും വിരിയാത്ത മുട്ട ആരോഗ്യമുള്ള മുട്ട എന്നാണ് നാം പറയുന്നത്. അതെങ്ങനെയാണ് ആരോഗ്യമുള്ളതാകുന്നത് എന്നതാണ് ചോദ്യം. ഒരു മുട്ടയുടെ ലക്ഷ്യം എന്നത് അത് വിരിഞ്ഞ് ഒരു കുഞ്ഞിനെ പുറത്ത് വിടുക എന്നുള്ളതാണ്. വിരിയാത്ത മുട്ടകളാണ് പുതിയകാലം ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നത് എന്ന് പറയേണ്ടിവരും.

കഥയും നോവലും ഒക്കെ എഴുതുന്ന ഒരാളെ എങ്ങനെയാണ് ഈ വിവരപ്രളയം, ഇ-റീഡിങ്, ഇ-റൈറ്റിംഗ് തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങള്‍ ബാധിക്കുക എന്ന് ആലോചിച്ചപ്പോഴാണ് ഒരു വിഷയം മനസ്സിലാക്കുന്നത്. നിര്‍മ്മിതബുദ്ധികൊണ്ട് ഉണ്ടാക്കിയ ധാരാളം കഥകളും കവിതകളും ഇപ്പോള്‍ വന്നിട്ടുണ്ട്. കിന്റിലിലുള്ള യംഗ് അഡല്‍ട്ട് നോവലുകളില്‍ 81 ശതമാനവും നിര്‍മ്മിതബുദ്ധിയാണ് എഴുതുന്നത്, മനുഷ്യരല്ല. ആരൊക്കെയോ നിര്‍ദേശങ്ങള്‍ കൊടുക്കുന്നുണ്ടെങ്കില്‍ പോലും യന്ത്രങ്ങളാണ് ഈ കൃതികള്‍ അത്രയും പുറത്തേക്ക് കൊണ്ടുവരുന്നത്. ഇതാണ് നമ്മുടെ ചെറുപ്പക്കാര്‍ ഇപ്പോള്‍ വായിക്കുന്നത്. നമ്മള്‍ കിന്റില്‍ വായിക്കാന്‍ തുടങ്ങുമ്പോള്‍ കിന്റില്‍ നമ്മളെയും വായിച്ചു തുടങ്ങുന്നു എന്ന് ഹരാരി അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രഭാഷണങ്ങളുടെ തുടക്കകാലത്ത് പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. കുറെ കഴിയുമ്പോള്‍ ഒരു വായനക്കാരന്റെ വായനയുടെ വേഗം കൂടുന്നത് എവിടെയാണെന്നും മന്ദീഭവിക്കുന്നത് എവിടെയാണെന്നും തിരിച്ചറിയുന്ന യന്ത്രം അവന്റെ അഭിരുചിക്ക് പറ്റിയ കൃതികള്‍ നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ തുടങ്ങും എന്ന് അദ്ദേഹം പ്രവചിച്ചിരുന്നു. അതാണ് ഇപ്പോള്‍ സംഭവിച്ചിരിക്കുന്നത്. അത്തരം കൃതികള്‍ വളരെ കൂടുതലായി രംഗത്തേക്ക് വരാന്‍ തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്.

എഴുത്തുകാര്‍ പണ്ട് വിവരശേഖരണത്തിന് ആളുകളെ സമീപിച്ചിരുന്നു. സാറാ തോമസ് മത്സ്യത്തൊഴിലാളികളെക്കുറിച്ച് എഴുതാന്‍ കടപ്പുറത്ത് പോവുകയും അവിടെയുള്ള ആളുകളുമായി സംസാരിക്കുകയും അവരുടെ ജീവിതം കണ്ട് മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്തിരുന്ന കാര്യം അഭിമുഖങ്ങളില്‍ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഇന്ന് അങ്ങനെ ആരും ചെയ്യുന്നില്ല. ഓണ്‍ലൈനില്‍ നിന്ന് വിവരങ്ങള്‍ ശേഖരിക്കുകയാണ് ഇന്ന് എല്ലാവരും ചെയ്യുന്നത്. മനുഷ്യരില്‍ നിന്ന് ഒന്നും വേണ്ട. മനുഷ്യരല്ല ഇപ്പോള്‍ എഴുത്തുകാര്‍ക്ക് വിവരം കൊടുക്കുന്നത് എന്ന അവസ്ഥയിലേക്ക് കാര്യങ്ങള്‍ എത്തി. കേരളത്തില്‍ ഇങ്ങനെയൊരു സ്ഥിതിവിശേഷം ഉണ്ടാകും എന്ന് ഞാന്‍ കരുതിയതല്ല. പക്ഷേ ആ സ്ഥിതിവിശേഷം ഉണ്ടായിക്കഴിഞ്ഞു. 2009-ല്‍ ടി ഡി രാമകൃഷ്ണന്റെ 'ഫ്രാന്‍സിസ് ഇട്ടിക്കോര' എന്ന നോവല്‍ വന്നു. വിവരങ്ങളുടെ ബാഹുല്യം നിറഞ്ഞ ഒരു ലോകമായിരുന്നു അത്. മലയാളിക്ക് അത് പുതുമയായിരുന്നു. പണ്ട് പള്‍പ് ഫിക്ഷന്‍ വായിച്ചിരുന്ന കാലത്ത് വിവരങ്ങള്‍ കൊണ്ട് നിറച്ച് ധാരാളം കൃതികള്‍ വായിച്ചിട്ടുള്ളതാണ്.

ലിയോണ്‍ യൂറിസിന്റെയും ആര്‍തര്‍ ഹേലിയുടെയും ഒക്കെ നോവലുകള്‍. ഒരു ഓഫീസ് പ്രവര്‍ത്തിപ്പിച്ച്, വിവരങ്ങള്‍ ശേഖരിച്ചിട്ടാണ് അതെല്ലാം നോവല്‍ ആക്കി അവര്‍ മാറ്റിയിരുന്നത്. പക്ഷേ അത് കച്ചവടത്തിനുവേണ്ടിയുള്ള പള്‍പ്പ് ഫിക്ഷന്‍ എന്ന നിലയിലാണ് പരിഗണിക്കപ്പെട്ടിരുന്നത്. പക്ഷേ 'ഫ്രാന്‍സിസ് ഇട്ടിക്കോര' വരുന്നത് ഗൗരവമുള്ള ഒരു സാഹിത്യകൃതി ആയിട്ടാണ്. കെ എം പ്രമോദ് എന്ന കവി 'ഇട്ടിക്കോര'യെക്കുറിച്ച് ഒരു ലേഖനം എഴുതി. 'വിക്കി വിക്കി ഇട്ടിക്കോരയായി' എന്ന ലേഖനം. വിക്കിപീഡിയയില്‍ നിന്ന് പകര്‍ത്തി വച്ചതാണ് നോവല്‍ എന്ന് സ്ഥാപിക്കാനാണ് ആ ലേഖനം ശ്രമിച്ചത്. വിവരങ്ങള്‍ കൊണ്ട് നോവല്‍ എഴുതിയാല്‍ അതൊരു കലാസൃഷ്ടിയായി മാറുമോ എന്ന ചര്‍ച്ച അതേ തുടര്‍ന്നു നടന്നു. പ്രമോദിന്റെ ലേഖനം കുറച്ച് തര്‍ക്കങ്ങളും വാദപ്രതിവാദങ്ങളും ട്രോളുകളുമായി അവസാനിച്ചു. പക്ഷേ വിവരശേഖരണം തുടര്‍ന്നു. യന്ത്രങ്ങളില്‍ നിന്ന് വിവരങ്ങള്‍ ശേഖരിച്ച് ധാരാളം കൃതികള്‍ ഇദ്ദേഹം തന്നെ എഴുതാന്‍ തുടങ്ങി.

പക്ഷേ, വായനക്കാരന്റെ കയ്യിലും വിവരങ്ങള്‍ സ്വീകരിക്കാനുള്ള യന്ത്രങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. അതുതന്നെ പുസ്തകങ്ങളില്‍ നിന്ന് കിട്ടുകയാണെങ്കില്‍ എന്താണ് അതിലെ സര്‍ഗാത്മകത, സാഹിത്യ ഗുണം, സാഹിത്യത്തിന്റെ അനുഭവം, എന്ന ചോദ്യം ഉയര്‍ന്നു. ഗൂഗിളില്‍ കിട്ടാത്ത വിവരങ്ങള്‍ ഉള്ള ഒരു കൃതിയാണ് നല്ലൊരു കൃതിയായി, നല്ലൊരു കൃതിക്കുള്ള ശ്രമമായി, മനുഷ്യപ്പറ്റുള്ള ഒരു രചനയായി കാണാന്‍ കഴിയുക എന്നു ഞാന്‍ കരുതി. മനുഷ്യനോളം വലിയൊരു ലൈബ്രറി ഈ ലോകത്തുണ്ടോ എന്ന് ആലോചിച്ചു. പക്ഷേ കാലങ്ങള്‍ മാറിമറിയുകയാണ്. നാളെ ഒരുപക്ഷേ മനുഷ്യന്‍ എഴുതിയതിനേക്കാള്‍ മികച്ച, മനുഷ്യന്‍ എഴുതിയത് എന്ന് തോന്നിക്കുന്ന കൃതികള്‍, ഒരുപക്ഷേ ഷെയ്ക്‌സ്പിയറിനേക്കാള്‍, കസന്‍ദ് സാക്കീസിനെക്കാള്‍ മഹത്തായ കൃതികള്‍ യന്ത്രങ്ങള്‍ എഴുതില്ല എന്ന് നമുക്ക് പറയാന്‍ കഴിയില്ല.

ചിത്രങ്ങളുടെ കാര്യം നോക്കുക, സാല്‍വദോര്‍ ദാലിയുടെയും വാന്‍ഗോഗിന്റെയും ചിത്രങ്ങളെ അനുകരിച്ചു കൊണ്ടുള്ള ധാരാളം ചിത്രങ്ങള്‍ ഇപ്പോള്‍ വരുന്നുണ്ട്. അമ്പരപ്പിക്കുന്ന ഡിജിറ്റല്‍ ചിത്രങ്ങള്‍ ധാരാളമായി ഉണ്ടായി വരുന്ന ഒരു സമയം കൂടിയാണിത്.

ഒരുതരം പരദൂഷണ വ്യഗ്രതയോടെയാണ് ഞാന്‍ ഇതെല്ലാം പറയുന്നത് എങ്കിലും എനിക്കൊരു കുറ്റസമ്മതം നടത്താനുണ്ട്. ഞാനും ധാരാളം ഡിജിറ്റലായി പണിയെടുത്തുകൊണ്ടാണ് നീങ്ങുന്നത്. കിന്‍ഡിലിലെ പുസ്തകങ്ങളാണ് സാധാരണ പുസ്തകങ്ങളെക്കാള്‍ കൂടുതല്‍ വായിക്കുന്നത്. ധാരാളം പുസ്തകങ്ങള്‍ അതിലുണ്ട്, നമുക്ക് കൊണ്ടുനടക്കാം. യുദ്ധവും സമാധാനവും എന്ന കൃതി നമുക്ക് കൊണ്ടുനടക്കാന്‍ പറ്റില്ല, എടുത്ത് വായിക്കാനും ബുദ്ധിമുട്ടാണ്. കിന്റിലില്‍ നമുക്കതു കൊണ്ടുനടക്കാം. ഈ എളുപ്പം വലിയൊരു ഗുണമാണ്. പണ്ട് ഇംഗ്ലീഷ് പുസ്തകങ്ങള്‍ വായിക്കുമ്പോള്‍ വാക്കുകളുടെ അര്‍ത്ഥം അറിയണമെങ്കില്‍ ഡിക്ഷനറി എടുത്തു മറച്ചു നോക്കണം. അതുകൊണ്ട് അത് തല്‍ക്കാലം നോക്കണ്ട എന്ന് വയ്ക്കും. പക്ഷേ ഇപ്പോള്‍ കിന്‍ഡിലില്‍ ഒന്ന് തൊട്ടാല്‍ അതിന്റെ അര്‍ഥം വരും. മറ്റു വിവരങ്ങള്‍ വേണമെന്നുണ്ടെങ്കില്‍ വിക്കിപീഡിയയിലേക്കോ മറ്റ് ജ്ഞാനസംഭരണികളിലേക്കോ പോകുകയും കൂടുതല്‍ വിവരങ്ങള്‍ നമുക്ക് നേടുകയും ചെയ്യും.

ഞാനിപ്പോള്‍ സംസാരിക്കുന്നതും സ്മാര്‍ട്ട് ഫോണിന്റെ സഹായത്തോടെയാണ്. ഫോണില്‍ നമുക്ക് വേണ്ടത് എന്താണെന്ന് അല്‍ഗരിതം തീരുമാനിക്കുന്നു. നമുക്ക് എന്താണ് വേണ്ടത് എന്ന് യന്ത്രം തീരുമാനിച്ച് നല്‍കുകയും യന്ത്രം തരുന്ന കാര്യങ്ങള്‍ നമ്മുടേതാണെന്ന് കരുതി നമ്മള്‍ അത് അവതരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു അവസ്ഥയിലേക്ക് കാര്യങ്ങള്‍ മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. കുറ്റസമ്മതത്തോടെയാണ് ഞാന്‍ ഇത് പറയുന്നത്. ഇതിന് അടിപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഒരാള്‍ തന്നെയാണ് ഞാനും. ഡിജിറ്റല്‍ ലോകത്തില്‍ കിടക്കുന്നെങ്കിലും അനലോഗിന്റെ അനുഭവലോകം വിട്ടുകളയാന്‍ ഞാന്‍ തയ്യാറല്ല എന്നു മാത്രമേയുള്ളൂ എനിക്ക് തൊടുകയും മണക്കുകയും സ്പര്‍ശിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ആ ലോകം തന്നെ വേണം.

ഡിജിറ്റല്‍ ലോകം മനുഷ്യപ്പറ്റില്ലാതായി മാറുമോ എന്ന ഒരു ഭയവും എനിക്കുണ്ട്. പല ചെറുപ്പക്കാരെയും കാണുമ്പോള്‍ എനിക്ക് തോന്നാറുണ്ട് അവര്‍ക്ക് കണ്ണുകളില്‍ നോക്കി സംസാരിക്കാന്‍ താല്‍പര്യം ഇല്ല, മുഖം തിരിച്ചു കളയും, അസഹിഷ്ണുത വരുന്നുണ്ട്, പ്രായം കൂടുതലുള്ള ആളുകളെ കണ്ടുകഴിഞ്ഞാല്‍ പുച്ഛമാണ്, ഇങ്ങനെയുള്ള അവസ്ഥ ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഹരാരി ഇതിന് നേരത്തെ തന്നെ മറുപടി പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. സാങ്കേതിവിദ്യ വികസിച്ചതോടെയാണ് നാം ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ പരസ്പരം ബന്ധപ്പെടാന്‍ തുടങ്ങിയത്. പക്ഷേ അത് നമ്മെ വളരെ ഒറ്റപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു. കൂട്ടായ്മ എടുത്തുമാറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

മുതിര്‍ന്നവരും കുട്ടികളും ഒക്കെയുള്ള ഒരു വിരുന്നില്‍ നമ്മള്‍ ചെന്നു എന്ന് കരുതുക. മുതിര്‍ന്നവര്‍ പരസ്പരം കാണുമ്പോള്‍ അവര്‍ ഭൂതകാലത്തെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കും. കൊച്ചുകൊച്ചു കാര്യങ്ങള്‍ പറയും. പക്ഷേ കുഞ്ഞുങ്ങളെ ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ടോ? അവര്‍ ആരോടും സംസാരിക്കാന്‍ തയ്യാറില്ല. 10 വയസ്സിന് താഴെയുള്ള കുട്ടികള്‍ എവിടെന്നെങ്കിലും ഒരു മൊബൈല്‍ ഫോണ്‍ സംഘടിപ്പിച്ച് അതില്‍ മുഴുകിയിരിക്കുന്നത് കാണാം. ഫോട്ടോ എടുക്കാന്‍ നമ്മള്‍ വിളിച്ചാലും അവര്‍ക്ക് വന്നു നില്‍ക്കാന്‍ താല്‍പര്യമില്ല. അവര്‍ ആ ദേഷ്യം കാണിക്കും. ഫോട്ടോ പരിശോധിച്ചാല്‍ ആ വെറുപ്പ് അവരുടെ മുഖത്ത് തെളിഞ്ഞു നില്‍ക്കുന്നത് നമുക്ക് കാണാം. ഇതിലേക്ക് നയിക്കുന്നത് വീഡിയോ ഗെയിമുകളാണ്. വീഡിയോ ഗെയിമുകള്‍ക്ക് ഇവര്‍ അടിമപ്പെട്ട് കഴിഞ്ഞു. ലോകം മുഴുവന്‍ അങ്ങനെയാണെന്നുള്ളതിന് തെളിവാണ് ഇപ്പോള്‍ ഹോളിവുഡില്‍ ഉത്പാദിപ്പിക്കപ്പെടുന്ന സൂപ്പര്‍ഹീറോ സിനിമകള്‍. പുതിയ തലമുറയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം സിനിമയില്‍ മനുഷ്യര്‍ വേണമെന്ന് യാതൊരു നിര്‍ബന്ധവുമില്ല. തല നരച്ചവര്‍ക്കാണ് മനുഷ്യരുടെ കഥ കാണണം, വൈകാരികത വേണം, എമ്പതി വേണം എന്നെല്ലാം പറയുന്നത്. കുട്ടികള്‍ക്ക് ഇതൊന്നും കാണണമെന്ന് യാതൊരു നിര്‍ബന്ധവും ഇല്ല. നമ്മുടെ നാട്ടിലും ഈ അവസ്ഥ എത്തിക്കഴിഞ്ഞു. കള്ളിയങ്കാട്ട് നീലിയെ സൂപ്പര്‍ നായികയായി അവതരിപ്പിച്ചല്ലോ. കുറച്ചു വൈകിയെങ്കിലും സാധനം നമ്മുടെ നാട്ടിലും എത്തിക്കഴിഞ്ഞു.

60 കളിലാണ് വീഡിയോ ഗെയിമുകളുടെ തുടക്കം എന്ന് തോന്നുന്നു. 2002-ല്‍ ജി ടി എ വൈസ് സിറ്റി എന്ന വീഡിയോ ഗെയിം രംഗത്ത് വന്നു. ഒരു സിറ്റി തന്നെ അവര്‍ ഗെയിമിനുവേണ്ടി സൃഷ്ടിച്ചു. ഒരു ഇറ്റാലിയന്‍ മാഫിയ ഡോണിന്റെ കഥയാണത്. കഥയുടെ ഒരു ഘടന അവര്‍ ഉണ്ടാക്കി വച്ചിട്ടുണ്ടാകും. കളിക്കുന്നവരാണ് ഈ ഡോണ്‍ ആരോടൊക്കെ ഏറ്റുമുട്ടണം എന്ന് തീരുമാനിക്കുന്നത്. ഈ കളി എങ്ങനെ മുന്നോട്ടു കൊണ്ടുപോകണമെന്ന് കളിക്കുന്ന കുട്ടിക്ക് തീരുമാനിക്കാം. മനുഷ്യര്‍ മാത്രമല്ല ഈ നഗരവും കളിക്കുന്നയാളോടു പ്രതികരിക്കുന്ന രീതിയിലാണ് അത് ഉണ്ടാക്കിയിട്ടുള്ളത്. വയലന്‍സ് തന്നെയാണ് അതില്‍. പിന്നീട് അസാസിന്‍സ് എന്നറിയപ്പെട്ട ഗെയിമുകള്‍ വരാന്‍ തുടങ്ങി. അതില്‍ അക്രമം രൂക്ഷത പ്രാപിച്ചു. ഒരു ചരിത്ര സന്ദര്‍ഭത്തിലേക്ക്, ഉദാഹരണത്തിന് ഫ്രഞ്ച് വിപ്ലവം, കഥകളെ വച്ചു കൊടുത്തിട്ട് അവിടെനിന്ന് വികസിപ്പിക്കുന്നു.

ഇവയില്‍ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന സംഗീതവും മറ്റും വളരെ ഉന്നത നിലവാരം ഉള്ളതാണ്. പില്‍ക്കാലത്ത് ഫ്രഞ്ച് വിപ്ലവം പഠിപ്പിക്കുന്ന ക്ലാസുകളില്‍, എങ്ങനെയാണ് പഴയകാലത്തെ ഫ്രഞ്ച് നഗരം എന്നൊക്കെ പഠിപ്പിക്കാന്‍ ഈ ഗെയിമുകളില്‍ നിന്നുള്ള രംഗങ്ങള്‍ കാണിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. ബല്‍സാക്കിന്റെ നോവലുകള്‍ വായിച്ചാല്‍ അക്കാലത്തെ ഫ്രഞ്ച് ജീവിതം മനസ്സിലാകുമായിരുന്നു എന്ന് ഹേഗല്‍ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. അതുപോലെ സാഹിത്യകൃതികളെ അല്ല വീഡിയോ ഗെയിമുകളെയാണ് പഴയകാലത്തെ മനസ്സിലാക്കാന്‍ ആശ്രയിക്കുന്നത്. 2019-ല്‍ നോത്രദാം കത്തീഡ്രല്‍ കത്തി നശിച്ചു കഴിഞ്ഞപ്പോള്‍ അത് പുനര്‍നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ അസാസിന്‍ ഗെയിമിലെ ചിത്രങ്ങള്‍ എടുത്തിട്ടാണ് പഠനം നടത്തിയത്. അത്രയ്ക്ക് കൃത്യതയുള്ളതായിരുന്നു വീഡിയോ ഗെയിമില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തിയിരുന്ന ദൃശ്യങ്ങള്‍.

അനലോഗിനോട് കൂടുതല്‍ ഭ്രമമുള്ളത് 40 വയസ്സിനുമേല്‍ പ്രായമുള്ള ആളുകള്‍ക്കാണ്. പഴയ ജീവിതത്തില്‍ നിന്ന് വിട്ടുപോരാന്‍ പറ്റാത്ത ഒരു പ്രശ്‌നം. ആ പഴയ ജീവിതത്തിന് അടിപ്പെട്ടു പോയിരിക്കുന്ന പ്രശ്‌നമാണ് എന്ന് വേണമെങ്കില്‍ അതിനെ കുറിച്ച് പറയാം. പക്ഷേ ഇനിയങ്ങോട്ട് ഈ പുതിയ സാഹചര്യത്തോട് അനുരൂപണപ്പെടാതെ മുന്നോട്ടുപോകാന്‍ കഴിയില്ല എന്ന അവസ്ഥ വന്നിട്ടുണ്ട്. പ്രത്യേകിച്ച് കോവിഡ് 19 കാലത്ത് അത് സംഭവിച്ചു. 2020 ല്‍ സിഡ്‌നിയില്‍ ബിനാലെ നടക്കുന്ന സമയത്ത് കോവിഡ് പൊട്ടി പുറപ്പെട്ടപ്പോള്‍ ബിനാലെ അടച്ചുപൂട്ടി. ബിനാലെ കാണാന്‍ പറ്റാത്ത അവസ്ഥ ഒരാഴ്ചയെ വന്നുള്ളൂ. അത് കഴിഞ്ഞപ്പോള്‍ അവര്‍ ഓണ്‍ലൈനായി ബിനാലെ പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. അപ്പോഴാണ് ഇതിന്റെ സാധ്യത ആളുകള്‍ മനസ്സിലാക്കിയത്. ഡിജിറ്റല്‍ ആര്‍ട്ട് വളരെ ശക്തമായി അവതരിക്കാന്‍ തുടങ്ങിയത് ആ സമയത്താണ്. ഡിജിറ്റല്‍ ആര്‍ട് ആളുകള്‍ ആസ്വദിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. ഒരാളുടെ മുറിയില്‍ അയാള്‍ തനിച്ചിരുന്ന് കലാസ്വാദനം നടത്തുക. ആ സ്വാതന്ത്ര്യം അനുഭവിക്കുക. യന്ത്രം മനുഷ്യന് പുതിയ ആത്മജ്ഞാനം നല്‍കുന്നു. ദൈവം അവന്റെ സാദൃശ്യത്തില്‍ മനുഷ്യനെ സൃഷ്ടിച്ചു എന്ന് പറയുന്നതുപോലെ യന്ത്രം അവന്റെ സ്വരൂപത്തില്‍ മനുഷ്യനെ സൃഷ്ടിക്കുന്ന ഒരു അവസ്ഥയിലേക്ക് കാര്യങ്ങള്‍ പോകുന്നു എന്നതാണ് ഇതിന്റെ തമാശ.

നിര്‍മിത ബുദ്ധി വന്നതോടെ മനുഷ്യരെ ആവശ്യമില്ല ഇപ്പോള്‍ പല ജോലികള്‍ക്കും എന്ന കാര്യം നമുക്ക് അറിയാമല്ലോ. ആമസോണ്‍ പോലെ പല വലിയ കമ്പനികളില്‍ നിന്നും കൂട്ടപിരിച്ചുവിടല്‍ നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഇത് പ്രസാധന രംഗത്തേക്ക് വന്നു കഴിഞ്ഞു. ഹരാരി ഇതെല്ലാം നേരത്തെ പ്രവചിക്കുകയും അതേപോലെ സംഭവിക്കുകയും ചെയ്‌തെങ്കിലും ഇതിനെ എങ്ങനെ നേരിടണമെന്ന് കാര്യത്തെക്കുറിച്ച് നമുക്ക് ഒരു ധാരണയുമില്ല.

ഈ വിഷയങ്ങള്‍ 90 കള്‍ മുതലുള്ള ഹോളിവുഡ് സിനിമകള്‍ കൈകാര്യം ചെയ്തിരുന്നു. യന്ത്രം ഭരിക്കുന്ന കാലത്തുണ്ടാകുന്ന ഡിസ്‌റ്റോപ്പിയ എന്ന അവസ്ഥയെക്കുറിച്ച് പല ഹോളിവുഡ് സിനിമകളും അവതരിപ്പിച്ചിരുന്നു. കോടിക്കണക്കിന് ഡോളര്‍ ചെലവഴിച്ചു കൊണ്ടുള്ള ഗംഭീരമായ കെട്ടുകാഴ്ചകള്‍ ആയിരുന്നു അവയെല്ലാം. ഞാന്‍ കൗതുകത്തോടെ കാത്തിരുന്ന ഒരു കാര്യം ഇവിടെ കേരളത്തില്‍ സംഭവിച്ചു. കോടിക്കണക്കിന് രൂപ മുടക്കാതെ യന്ത്രങ്ങളുടെ സഹായത്തോടെ എങ്ങനെ ഒരു കലാസൃഷ്ടി നടത്താം, മനുഷ്യത്വമുള്ള ഒരു കല എങ്ങനെ ഉണ്ടാക്കാം എന്ന് ആലോചിക്കാറുണ്ട്. ഹോളിവുഡില്‍ അത് കണ്ടിട്ടില്ല. നല്ലൊരു ഫ്യൂച്ചറിസ്റ്റിക് സിനിമ ഹോളിവുഡില്‍ അടുത്ത കാലത്ത് ഉണ്ടായിട്ടില്ല എന്ന് തന്നെ പറയാം. പക്ഷേ മലയാളത്തില്‍ ഒറ്റയ്ക്ക് ഒരാള്‍ അങ്ങനെ ഒരു സിനിമ നിര്‍മ്മിച്ചു. മിഥുന്‍ മുരളി സംവിധാനം ചെയ്ത കിസ് വാഗണ്‍ എന്ന സിനിമ. തിയേറ്ററുകളില്‍ റിലീസ് ചെയ്യാന്‍ സാധിച്ചില്ല. പക്ഷേ, നിരവധി അംഗീകാരങ്ങള്‍ അതിന് കിട്ടിയിട്ടുണ്ട്. ആ സിനിമയ്ക്ക് സഹായികള്‍ ആരുമില്ല. മിഥുന്‍ മുരളി തനിയെയാണ് ആ സിനിമ ചെയ്തത്. വേറൊരു മനുഷ്യജീവിയുടെ സഹായമുണ്ടെങ്കില്‍ അത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാര്യ ഗ്രീഷ്മയുടെ മാത്രമാണ്. നടീനടന്മാര്‍ ഇല്ല, നിര്‍മ്മിതബുദ്ധിയുടെ സഹായം ഉപയോഗപ്പെടുത്തിയിട്ടുമില്ല. പ്രകൃതിയില്‍നിന്ന് മൊബൈല്‍ ക്യാമറയില്‍ 2100 ഓളം ഷോട്ടുകള്‍ എടുത്ത് കൂട്ടിക്കലര്‍ത്തിയാണ് അദ്ദേഹം സിനിമ സൃഷ്ടിച്ചത്. സ്റ്റുഡിയോ സഹായമില്ലാതെ സ്വന്തം വീട്ടില്‍ വച്ച്. വളരെ ഗൗരവതരമായ വിഷയങ്ങളാണ് അത് കൈകാര്യം ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. വളരെ പരീക്ഷണാത്മകമായ ഒരു സിനിമ. ഒരു എപ്പിക്ക് സ്വഭാവമുള്ള ആഖ്യാനമാണു സിനിമയുടേത്. നവസാങ്കേതികത കൊണ്ട് മാത്രമാണ് അങ്ങനെയൊരു സിനിമ ഉണ്ടാക്കാന്‍ അദ്ദേഹത്തിന് സാധിച്ചത്. യന്ത്രത്തിന്റെ അധിനിവേശനത്തിനിടയിലും അതിനെ മറികടക്കാനുള്ള സര്‍ഗാത്മകത വേണമെങ്കില്‍ ഉണ്ടാക്കിയെടുക്കാം എന്നതിന്റെ ശുഭസൂചകമായ ഒരു സാധ്യതയായി അതിനെ തോന്നി.

• (എറണാകുളം ചാവറ കള്‍ച്ചറല്‍ സെന്ററില്‍ വായനാവാരാചരണത്തില്‍ നടത്തിയ പ്രഭാഷണം)